Anarşist Komunizm

[dersimli]

Anarşist-komünizm diğer anarşist akımlar tarafından zayıf ve küçümsenen bir ilişki, azizlerin biyografilerinin [hagiobiography] gereksinimlerine göre veya "ciddi şeyler"e (İspanya'nın kolektifleştirilmesi, anarko-sendikalizm, federalizm veya kendinden yönetim) geçmeden önce ortaya konulacak ideolojik bir ödül [trophy], ve "ekonomik gerçeklikler"den çok dogmatik soyutlamalarla ilgilenen bir "çocuksu ütopya" olarak değerlendirilir. Ancak, anarşist komünizm, anarşist akımlar içinde değişim değerini sona erdirmeyi açıkça amaçlamakla yetinmeyen, aynı zamanda --en tutarlı partizanları arasında-- bunu deevrimci sürecin en acil özü yapan tek akımdır. Burada tabii ki sadece kendisini "anarşist-komünist" olarak tanımlayan akımdan bahsediyoruz; aslında, ondokuzuncu yüzyılda devletsiz komünizm "ütopya"sını hazırlayan eğilim layıkıyla anarşizm olarak adlandırılanın ötesine geçiyordu.
Anarşist-komünizm, hem dağınık bir hareket (örneğin, Uluslararası İşçi Birliği'nin farklı bileşenlerine, Guesdistlere ve vb.'ne bakınız), hem de kendine özgü bir anarşist akım olan kolektivizmden ayırt edilmelidir. Bu ikincisi söz konusu olduğunda, bunun kuramsal özelliklerini sunan Proudhon idi: komünizmin açıkça muhalifi olan (ki ona göre bu Etienne Cabet'in "komünizm"iydi) [Proudhon], bunun yerine değişim değerinin serpileceği bir toplumun --işçilerin, para ve piyasa sayesinde birbirleriyle doğrudan ve karşılıklı olarak bağlantılı olacağı bir toplumun-- taraftarlığını yaptı. İş aletlerinin, ve Proudhon'dan farklı olarak toprağın kolektif sahipliğinin kararlı partizanları olan 1860'ların ve 1870'lerin Proudhoncu Kolektivistleri (bunlardan birisi de Bakunin'di), ya bölgesel [territorial] temelde (komünler) ya da işletmeler temelinde (kooperatifler, zanaat gruplaşmaları) örgütlenen ve birbirleriyle değerin dolaşımı yoluyla ilişkilenen üretici grupları biçimindeki bu ticari yapıyı muhafaza ettiler. Bu nedenle, kolektivizm, üretim aletlerinin yasal sahipliğinin bir çeşit işçi anonim şirketleri olan "kolektifler" ağı tarafından elde tutulduğu bir değişim ekonomisi olarak tanımlandı --ve hala da [öyle tanımlanmaktadır]. (Kendinden yönetilen bir değişim ekonomisini savunan) günümüz anarşistlerinin çoğu, terimin bu ondokuzuncu yüzyıldaki anlamında --her ne kadar terim bugün biraz değişik bir anlama (devlet sahipliği, yani herhangi kolektivite yerine "devlet kapitalizmi") gelmiş olsa da-- kolektivistlerdir.
1870'lerde ve 1880'lerde, değişim değerlerini bütün biçimleriyle ortadan kaldırmak isteyen anarşist-komünistleri kolektivislerle yollarını tamamen ayırdılar, ve bunu yaparak 1840'larda Fransa'da varolan radikal komünist geleneği yeniden canlandırdılar.

1840-1864
1843'de, Rabelaisçi "Ne yaparsan yap!" deyişiyle, ve Etienne Cabet'e muhalefet ederek, Théodore Dézamy'nin Code de la Communauté'sı, Joseph Déjacque, Karl Marx, Friedrick Engels, William Morris ve Peter Kropotkin gibi komünist ve anarşist-komünist kuramcılar tarafından daha sonra ondokuzuncu yüzyılda geliştirilecek olan ilkelerin temelini attı. Bu ilkeler, para ve ticari değişimin kaldırılmasını; ekonominin nüfusun genelinin gereksinimlerinin tatminine tabi kılınmasını; (kent ile kır, başkent ile ilçeler arasındaki işbölümü de dahil olmak üzere) işbölümünün kaldırılmasını; kademeli olarak çekici çalışmanın uygulamaya geçirilmesini; devrimci bir hükümet tarafından gerçekleştirilecek olan toplumsal ilişkilerin müşterek hale getirilmesini takiben, toplumun ayrı bir alanı olan devletin ve hükümet işlevlerinin kademeli olarak ortadan kaldırılmasını içermekteydi. Dézamy'nin "mallar topluluğunu" [community of goods] savunduğuna ve özellikle de kolektivist bir slogan olan "mülkiyetin toplumsallaştırılması"na kesinlikle karşı olduğuna dikkat edilmelidir. Böylece, Amadeo Bordiga'nın bir yüzyıldan fazla bir süre sonra yapacağı eleştirel mülkiyet analizini önceden görmüş oldu. Dézamy, işbölümünü sürdürmesi ve ekonomik "etkinlik" adına bunu katı bir şekilde örgütlemeyi amaçlaması nedenleriyle Cabet'in ütopyasını reddetmesinin yanısıra, aynı zamanda kapitalist üretim tarzı ile komünist toplum arasına, komünizmi geri planı itecek olan geçici bir demokrasi dönemi koymayı da reddetti. Dézamy, parasal dolaşımın derhal kaldırılması yoluyla kapitalizmdeki hakim sınıfın ekonomik ve toplumsal olarak tasfiye edilmesi doğrultusunda, devrimci süreç ile komünizmin özü arasında doğrudan bir bağ kurmayı amaçla****** anarşist komünizmin --özellikle Kropotkinci biçimdeki [anarşist komünizmin]-- temel özgünlüğün kaynağı olan şeyi önceden tahmin etmiştir. Bu özellik, komünizmin özünü (satın alma ve satma asli eyleminin sona ermesini) kucaklamayan herhangi bir "geçiş dönemi"nin reddedilmesiydi. Hemen hemen aynı zamanlarda, iki sayısı Paris'de 1841'de basılan L'Humanitaire (organe de la science sociale) dergisi etrafındaki komünistler, diğer şeylerin yanısıra evliliğin kaldırılmasını da öneren, Dézamy'ninkine çok benzeyen bir eylem programını savunuyorlardı. Ayrıca, onlar komünist toplumun temel özelliklerinden birisinin gelişmesini sağladılar, çünkü bu ırkların kaynaşması ile endüstriyel ve tarımsal faaliyetlerin değiş tokuşunu ortaya çıkaracaktı. Bu grup aynı zamanda kendisini "anti-politik ve anarşist düşünceleri"ni beyan eden Babeüfçü Sylvain Maréchal ile tanımlıyordu. Ancak, anarşist-komünizmin tam anlamıyla kurulmasına gelinceye değin, 1840'lardan başlayarak Fouriercilik, Owenizm ve neo-Babeüfçülüğün eleştirel bir harmanlanması olarak Fransa'da ortaya çıkan radikal komünizmle uyumlu bir söylem geliştiren kişi, hepsinden önce boyacı Joseph Déjacque oldu. Déjacque'nin çalışmaları 1848 devriminin sınırları ve başarısızlığının sebeplerinin incelenmesi üzerineydi. Bu iki şeyin reddedilmesi etrafında gelişti: "devrimci" olsa bile devletin; ve Proudhoncu tipteki kolektivizmin. Déjacque, Cabet ve 1845'in La Fraternité'si gibilerinin temsil ettikleri dogmatizm, sekterlik ve devletçilikten tamamen kurtulmuş olacak şekilde komünizmi yeniden formüle etti. Déjacque şöyle diyordu: "Hürriyet! Topluluğa karşı fazlasıyla suistimal edilen ve bazı komünist okulların ucuzlattığını söylemenin doğru olacağı [Hürriyet]."